Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
Phần A: Lời nói đầu
B- Nội dung
I - Tính tất yếu khách quan của việc quản lý vĩ mô nền kinh tế của Nhà n -
ớc.
1) Sự hình thành và phát triển vai trò kinh tế của nhà n ớc.
1.1.Vai trò quản lý kinh tế của Nhà n ớc trong lịch sử :
Trong lịch sử bất cứ Nhà nớc nào cũng có vai trò kinh tế nhất định. Tuy
nhiên vai trò kinh tế của Nhà nớc trong mỗi giai đoạn lịch sử không giống nhau.
Trong xã hội chiếm hữu nô lệ và phong kiến, vai trò đó chủ yếu nhằm bảo
vệ sở hữu nô lệ và phong kiến về t liệu sản xuất, thực hiện quyền sở hữu về mọi
mặt kinh tế cho giai cấp thống trị.
Dới chủ nghĩa t bản với việc chuyển sang nền kinh tế thị trờng, tính chất
xã hội hoá sản xuất và tính năng động của nền kinh tế ngày càng cao làm cho
vai trò kinh tế của Nhà nớc tăng lên. Tuy nhiên, theo Ănghen "Nhà nớc chỉ là
kẻ canh gác tài sản cho giai cấp t sản". Cùng với quá trình tích luỹ nguyên thuỷ
t bản, Nhà nớc t bản thực hiện một chính sách tiền tệ nghiêm ngặt : buộc các th-
ơng nhân nớc ngoài không đợc mang tiền ra khỏi nớc của họ, lập hàng rào thuế
quan, đánh thuế nhập khẩu cao, xuất khẩu thấp, quy định nghiêm ngặt tỷ giá
hối đoái Nhờ đó giai cấp t sản tích luỹ đợc lợng của cải, tiền tệ lớn.
1.2. Các học thuyết kinh tế và vai trò thị tr ờng và Nhà n ớc trong nền kinh tế:
Thế kỷ XVII, với việc áp dụng kĩ thuật và công nghệ mới, nền sản xuất ở
các nớc t bản phát triển nhanh, do sự cạnh tranh phát triển. Nhiều học thuyết
kinh tế ra đời từ thời kỳ này.
Chủ nghĩa trọng thơng ra đời trong thời kỳ tan rã của chế độ phong kiến
thời kỳ tích luỹ nguyên thuỷ của chủ nghĩa t bản khi nền kinh tế hàng hoá và
ngoại thơng phát triển mạnh (thế kỷ XV-XVII), là t tởng kinh tế của giai cấp t
sản. Các nhà kinh tế học theo chủ nghĩa trọng thơng đánh giá cao vai trò và các
chính sách kinh tế của Nhà nớc. Theo họ chỉ có thể dựa vào Nhà nớc mới có thể
2
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
phát triển kinh tế đợc. Nhà nớc phải quan tâm tới các chính sách tiền tệ, thúc
đẩy tích luỹ tiền tệ.
Adam Smith (1723-1790) là nhà kinh tế nổi tiếng ngời Anh. Ông đa ra
thuyết "Bàn tay vô hình" và nguyên lý "Nhà nớc không can thiệp " vào tổ chức
nền kinh tế hàng hoá. Theo ông sự phảttiển kinh tế cần theo nguyên tắc tự do.
Sự hoạt động của toàn bộ nền kinh tế thị trờng là do các quy luật khách quan tự
ohát chi phối:Sự vận động thị trờng là do quan hệ cung cầu và sự biến đổi tự
phát của giá cả hàng hoá trên thị truờng quyết định,quan hệ giữa ngời với ngời
là quan hệ lợi ích kinh tế, mỗi ngời hoạt động chỉ nhằm lợi ích của bản thân,
song"Bàn tay vô hình" chi phối buộc con ngời phải phục tùng lợi ích chung của
xã hội, và để cho nền kinh tế phát triển lành mạnh, Nhà nớc không nên can
thiệp vào kinh tế thị trờng mà chỉ nên thực hiện một số nhhiệm vụ kinh tế vợt
quá khả năng của một doanh nghiệp nh: làm đờng, xây bến cảng, đào kênh lớn,
đánh giặc
Các nhà kinh tế học của trờng phái cổ điển mới đã kế thừa và phát triển t
tởng"Bàn tay vô hình" của Adam Smith. Leon Walras (1834-1910) đại biểu của
trờng phái thành Lausanne(Thuỵ Sĩ) đã đa ra lý thuyết về cân bằng tổng
quát:Trạng thái cân bằng của thị trờng là do tự nó xác lập mà không cần đến sự
can thiệp của Nhà nớc.
Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới (1929-1933) đã chứng tỏ lý thuyết về
"Bàn tay vô hình" của Adam Smith và lý thuyết "Cân bằng tổng quát " của Leon
Walras tỏ ra kém hiệu nghiệm, thiếu tính xác đáng và không bảo đảm kinh tế
phát triển lành mạnh.
Cùng với sự phát triển nhanh chóng của lực lợng sản xuất thì việc đòi hỏi
sự can thiệp của Nhà nớc vào kinh tế ngày càng tăng.Trờng phái Keynes ra đời.
Theo Keynes (1884-1946) muốn thoát khỏi khủng hoảng, nhất thiết Nhà nớc
phải điều tiết kinh tế :duy trì cầu đầu t bằng cách kích thích đầu t t nhân tăng c-
ờng đa tiền vào lu thông, thực hiện lạm phát có mức độ, bù đắp thâm hụt ngân
sách bằng cách in thêm tiền, xây dựng hệ thống thuế, công trái Trong một
thời gian dài, lý thuyết của Keynes đợc các Nhà nớc t bản phát triển vận dụng
3
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
rộng rãi tuy nhiên nó cũng có hạn chế : trong những năm thực hiện lý thuyết
của Keynes thì 4 năm một lần có chấn động kinh tế, thất nghiệp, lạm phát tăng
nhanh.
Trong khi đó, Paul.A.Samuelson thuộc trờng phái hiện đại, chủ trơng phát
triển kinh tế phải dựa vào cả hai bàn tay cơ chế thị trờng và nhà nớc. Theo ông
"Điều hành nền kinh tế không có cả chính phủ lẫn thị trờng thì cũng nh định vỗ
tay bằng một tay". Để đối phó với những khuyết tật của cơ chế thị trờng, kinh tế
hiện đại phải phối hợp giữa "Bàn tay vô hình" với "Bàn tay hữu hình" của thuế
khoá, chi tiêu và luật lệ của chính phủ.
2) Sự cần thiết đổi mới cơ chế quản lý kinh tế ở n ớc ta từ kế hoạch hoá tập
trung sang cơ chế thị tr ờng có sự quản lý của Nhà n ớc.
2.1 Cơ chế kế hoạch hoá tập trung:
Sau khi kháng chiến thắng lợi, dựa vào kinh nghiệm của các nớc XHCN,
nớc ta bắt đầu xây dựng mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung dựa trên hình
thức sở hữu công cộng về t liệu sản xuất.
Với sự lỗ lực của nhân dân ta có thêm sự giúp đỡ tận tình của các nớc
XHCN khác, mô hình kinh tế hoá đã phát huy đợc những tính u việt của nó. Từ
một nền kinh tế lạc hậu và phân tán, Nhà nớc đã tập trung vào tay mình một lực
lợng vật chất quan trọng về đất đai, tài sản và tiền bạc để phát triển và ổn định
nền kinh tế. Nền kinh tế kế hoạch hoá trong thời kỳ đầu thực hiện ở nớc ta tỏ ra
phù hợp, nó tạo ra một bớc chuyển biến về mặt kinh tế, xã hội, đồng thời nó
cũng thích hợp với nền kinh tế thời chiến và đóng vai trò quan trọng trong việc
tạo ra chến thắng vĩ đại của dân tộc bởi nó cho phép Đảng và Nhà nớc huy động
ở mức cao nhất sức ngời, sức của cho tiền tuyến. Tuy nhiên sau ngày giải phóng
miền Nam do các quan hệ kinh tế đã thay đổi rất nhiều nên việc áp dụng cơ chế
quản lý kinh tế cũ làm xuất hiện nhiều tiêu cực, đó là:
Nhà nớc quản lý nền kinh tế bằng các mệnh lệnh hành chính, mang tính tổ
chức hình thức. Nhiều nơi không nắm vững nguyên tắc động viên tự nguyện và
làm đúng quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất của lực lợng sản xuất,
coi nhẹ hiệu quả kinh tế xã hội.
4
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
Không xác định rõ và can thiệp không đúng vào quyền tự chủ về kinh tế-
tài chính, quyền chủ động sáng tạo của cấp dới, không gắn nghĩa vụ với quyền
lợi, trách nhiệm với quyền hạn, lợi ích với kết quả cuối cùng.
Coi nhẹ và không vận dụng các quy luật kinh tế trong tổng thể hệ thống
các quy luật khách quan, tồn tại trong nền kinh tế, có thời gian dài, nặng về kế
hoạch hoá tập trung, không gắn kế hoạch sản xuất với thị trờng, kìm hãm sản
xuất và lu thông, coi nhẹ các quan hệ hàng hoá - tiền tệ, quan niệm còn đơn
giản về CNXH, quản lý nặng về biện pháp hành chính, mệnh lệnh, không đảm
bảo quan hệ thích đáng giữa ba lợi ích: xã hội - tập thể - ngời lao động làm cho
xã hội thiếu động lực phát triển hay phát triển không lành mạnh.
Các cấp, nghành thờng ỷ vào ngân sách Nhà nớc vào trung ơng, cấp dới ỷ
vào cấp trên, vừa gây lãng phí vừa hạn chế sự lăng động của cơ sở.
Bộ máy quản lý Nhà nớc cồng kềnh, chồng chéo, quan liêu. Đội ngũ cán
bộ quản lý Nhà nớc thiếu hiểu biết về Nhà nớc, pháp luật, không sâu sát cơ sở,
kém năng động. Bộ phận kém phẩm chất đẻ ra nạn tham nhũng buôn lậu.
Nghị quyết đại hội VI của Đảng khẳng định:"Xoá bỏ cơ chế kế hoạch
hoá tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế kế hoạch theo phơng thức hạch
toán kinh doanh XHCN, đúng nguyên tắc dân chủ, phát triển nền kinh tế hàng
hoá có kế hoạch gồm nhiều thành phần đi lên CNXH".
Nghị quyết đại hội Đảng VII đã tiếp tục xác định và cụ thể hoá phơng h-
ớng, nhiệm vụ đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, xoá bỏ cơ chế cũ "phát triển nền
kinh tế hàng hoá theo cơ chế thị trờng có sự quản lý của Nhà nớc".
2.2 Cơ chế thị tr ờng :
a. Khái niệm và các yếu tố của cơ chế thị tr ờng :
* Khái niệm :
Cơ chế thị trờng là tổng thể các nhân tố, quan hệ, môi trờng, động lực và
quy luật chi phối sự vận động của thị trờng .
Cơ chế thị trờng là một hình thức tổ chức kinh tế trong đố cá nhân ngời
tiêu dùng và các nhà kinh doanh tác động lẫn nhau qua thị trờng để xác định ba
5
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
vấn đề trung tâm của tổ chức kinh tế là : Sản xuất cái gì? Sản xuất nh thế nào?
Sản xuất cho ai?(phân phối cho ai?).
Cơ chế thị trờng không phải là sự hỗn độn mà là trật tự kinh tế. Cơ chế thị
trờng là một cơ chế tinh vi để phối hợp một cách không tự giác giữa ngời sản
xuất và ngời tiêu dùng thông qua giá cả thị trờng.
* Các yếu tố của cơ chế thị trờng :
+) Hàng hoá : gồm hàng tiêu dùng và dịch vụ các yếu tố sản xuất (lao
động, t bản) từ đó hình thành lên hai thị trờng chủ yếu là thị trờng hàng tiêu
dùng và thị trờng các yếu tố sản xuất.
+) Ngời bán và ngời mua : Hai loại ngời này trên thị trờng luôn luôn tác
động tới nhau để xác định hai yếu tố giá cả hàng hoá và số lợng hàng hoá bán
trên thị trờng.
Trong cơ chế thị trờng, có một hệ thống tự tạo ra sự cân đối giữa giá cả và
sản xuất, giá cả là phơng tiện phát tín hiệu của xã hội, giúp ngời sản xuất trả lời
một cách chính xác ba câu hỏi trên của một tổ chức kinh tế. Trong cơ chế thị tr-
ờng động lực hoạt động của các thành viên là lợi nhuận. Cơ chế thị trờng dùng
lỗ lãi để quyết định các vấn đề kinh tế cơ bản. Đặc trng của cơ chế thị trờng là
sự tự vận động theo các quy luật vốn có của nó nh quy luật gía trị, quy luật cung
cầu, quy luật lu thông tiền tệ Các quy luật này có giá trị, vai trò độc lập nhng
lại có mối liên hệ chặt chẽ, tác động qua lại lẫn nhau và tạo ra những nguyên
tắc vận động của thị trờng.
b. Ưu nh ợc điểm của nền kinh tế thị tr ờng :
b.1. Cơ chế thị trờng có tính u việt và có những vai trò to lớn:
Thứ nhất : Do có động cơ lợi nhuận nên cơ chế thị trờng thúc đẩy mọi ng-
ời tích cực, năng động hoạt động sản xuất kinh doanh, tìm cách rút ngắn chu kì
sản xuất, thực hiện tái sản xuất mở rộng, áp dụng nhanh chóng công nghệ mới
vào sản xuất, thay đổi mẫu mã, tìm thị trờng mới, tìm cách đạt đợc lợi nhuận
tối đa
Thứ hai : Cơ chế thị trờng bảo đảm cho các nhà sản xuất kinh doanh và
ngời tiêu dùng đợc tự do lựa chọn và quyết định việc sản xuất kinh doanh và
6
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
tiêu dùng của mình, đề cao trách nhiệm của nhà kinh doanh với khách hàng do
đó thoả mãn tốt hơn nhu cầu vật chất-tinh thần và sự phát triển toàn diện của xã
hội.
Thứ ba : Cơ chế thị trờng có tác dụng điều tiết thị trờng và quan hệ cung-
cầu, sàng lọc tự nhiên đối với sản phẩm, doanh nghiệp và con ngời qua đó có
thể tuyển chọn, đào tạo, bồi dỡng các nhà kinh doanh, nhà quản lý và ngời lao
động, góp phần tăng trởngkinh tế và tiến bộ xã hội.
b.2. Hạn chế :
Bên cạnh những tác dụng tích cực, cơ chế thị trờng vẫn còn có những mặt
tích cực :
Cơ chế thị trờng là sự điều tiết các quan hệ sản xuất mang tính tự phát và
mù quáng. Tình tự phát triển của thị trờng dẫn đến tập trung hoá cao, sinh ra
độc quyền, thủ tiêu cạnh tranh, làm giảm hiệu quả chung và tính tự điều chỉnh
của nền kinh tế.
Nhà kinh doanh chỉ chạy theo mục tiêu lợi nhuận đơn thuần, chỉ chú ý
giải quyết những vấn đề kinh tế mà ít chú ý đến vấn đề xã hội.
Sự tìm kiếm lợi nhuận với bất kì giá nào có thể dẫn đến không đi đúng h-
ớng của kế hoạch nhà nớc. Trong nền kinh tế thị trờng "Cá lớn nuốt cá bé" dẫn
đến sự phân hoá giầu nghèo trong đời sống xã hội, là cơ sở của việc phát sinh
nhiều tiêu cực, tệ nạn xã hội, các thủ đoạn, mánh khoé bẩn thỉu nh làm hàng
giả, buôn lậu, trốn thuế, lừa đảo nhằm thu lợi bất chính.
Ngoài ra để thu lợi cho mình ngời ta sẵn sàng tàn phá, sử dụng bừa bãi tài
nguyên thiên nhiên, gây ô nhiễm môi trờng sinh thái.
Vì lợi nhuận, hàng hoá công cộng dù cần cho xã hội nhng lợi nhuận
thấp nên không đợc sản xuất, yêu cầu về an ninh quốc phòng không đợc giải
quyết thoả đáng.
3)Vai trò của Nhà n ớc ta hiện nay:
Do tính tự phát của kinh tế thị trờng nên cơ chế thị trờng chỉ dẫn đến sự
năng động, tăng trởng và tiến bộ mà còn cả suy thoái, khủng hoảng, xung đột
xã hội. Điều đó hoàn toàn phụ thuộc vào sự quản lý của Nhà nớc. Ngày nay, bất
7
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
kỳ Nhà nớc nào cũng phải can thiệp vào nền kinh tế thị trờng, phải thực hiện
chức năng quản lý Nhà nớc về kinh tế ở những mức độ khác nhau. Nếu Nhà nớc
biết phát huy tối đa mặt tích cực và u điểm của cơ chế thị trờng đồng thời hạn
chế và ngăn chặn những mặt tiêu cực của nó thì sẽ thúc đẩy kinh tế phát triển,
còn ngợc lại sẽ kìm hãm hoặc làm cho kinh tế phát triển theo hớng trái với mục
tiêu mong muốn.
Trong điều kiện nền kinh tế thị trờng ở nớc ta còn ở giai đoạn thấp, hệ
thống pháp lý cha hoàn chỉnh, các u thế cha đợc thể hiện đầy đủ, các khuyết tật
có cơ hội nảy sinh, Nhà nớc cần tăng cờng điều chỉnh, quản lý vĩ mô nền kinh
tế một cách cơng quyết, khôn khéo để đa mọi hoạt động vào khuân khổ và tuân
theo pháp lý. Nhà nớc phải sử dụng có ý thức các quy luật kinh tế khách quan
vào quản lý nền kinh tế thị trờng để phát huy những u thế vốn có, hạn chế các
khuyết tật của nó. Việc sử dụng "Bàn tay hữu hình" của Nhà nớc có vai trò quan
trọng trong việc tạo ra hành lang và bớc đi cho nền kinh tế thị trờng vận động
theo định hớng XHCN.
Đối với nớc ta hiện nay, sự quản lý của Nhà nớc không chỉ nhằm thúc
đẩy kinh tế tăng trởng nhanh, sớm ra khỏi khủng hoảng, nghèo nàn, lạc hậu,
thực hiện mục tiêu : dân giầu, nớc mạnh, xã hội công bằng văn minh, mà còn
phải đảm bảo định hớng XHCN tức là gắn tăng trởng kinh tế với công bằng và
tiến bộ xã hội, xây dựng một xã hội văn minh.
II - Mục tiêu và chức năng quản lý vĩ mô của Nhà n ớc.
1.Mục tiêu :
Từ kế hoạch hoá tập trung chuyển sang cơ chế thị trờng có định hớng phải
trải qua những bớc cụ thể và phải có mục tiêu để hớng tới. Nghị quyết đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ VIII đã chỉ rõ mục tiêu của Đảng, nhà nớc và nhân dân
ta giai đoạn 1995-2000 là chuẩn bị và tạo điều kiện vững chắc cho bớc phát
triển cao hơn vào thế kỉ 21.
1.1. Đảm bảo cho nền kinh tế phát triển ổn định, tăng trởng nhanh. Tốc độ tăng
trởng kinh tế bình quân hàng năm 9-10% nhằm rút ngắn khoảng cách tụt hậu so
8
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
với các nớc trong khu vực và trên thế giới, đến năm 2000 GDP bình quân đầu
ngời đạt 400-500 USD.
Tránh những cơn khủng hoảng thiếu hoặc thừa, những đợt suy thoái, những
cơn lạm phát, giảm phát mạnh. Duy trì lạm phát ở một con số, chỉ số giá tiêu
dùng dới 10%/ năm.
Tạo việc làm cho ngời lao động, giảm tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị xuống d-
ới 5%, tăng thời gian lao động đợc sử dụng ở nông thôn trên 75%.
1.2. Đảm bảo hiệu quả trong việc sử dụng các nguồn lực của nền kinh tế nhằm
giải quyết bài toán mâu thuẫn giữa tài nguyên quốc gia có hạn trong khi nhu
cầu của nền kinh tế gần nh vô hạn. Khai thác thế mạnh của cả nớc, của mỗi
vùng, mỗi ngành tạo ra sự phát triển hài hoà giữa các vùng lãnh thổ.
1.3. Bảo đảm tăng trởng kinh tế gắn liền với sự tiến bộ, công bằng xã hội. Mang
lại sự công bằng về quyền lợi, nhiệm vụ và giải quyết các mâu thuẫn giữa các
thành viên trong nền kinh tế nhằm tạo sự bình đẳng giữa các chủ kinh tế. Giảm
bớt hiện tợng phân hoá xã hội tạo điều kiện phát triển ở cả nông thôn và thành
thị, thu hẹp khoảng cách giầu nghèo, nâng cao dân trí cho mội ngời để họ có thể
sống bình đẳng, tham gia phát triển đất nớc.
1.4. Cải thiện cán cân xuất nhập khẩu. Tăng khả năng xuất khẩu các mặt hàng
đã qua chế biến, hạn chế nhập khẩu các mặt hàng trong nớc có thể sản xuất đợc.
Tăng tích luỹ từ nội bộ kinh tế.
1.5. Ngăn chặn và làm giảm ô nhiễm môi trờng ở thành phố, khu công nghiệp.
Đẩy lùi tham nhũng, tệ nạn xã hội, văn hoá độc hại. Bảo vệ vững chắc độc lập,
chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh quốc gia.
Mặt khác ở nớc ta Nhà nớc can thiệp vào kinh tế đảm bảo cho nền kinh tế phát
triển theo đúng hớng XHCN.
9
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
2.Chức năng quản lý vĩ mô nền kinh tế của Nhà n ớc
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng đợc thực hiện thông qua 4
chức năng sau:
2.1. Thiết lập khuôn khổ pháp luật :
Chức năng này có ý nghĩa quan trọng đối với sự nghiệp phát triển kinh tế.
ở đây Nhà nớc đề ra các quy tắc trò chơi kinh tế mà các doanh nghiệp, ngời
tiêu dùng và bản thân chính phủ đều phải tuân thủ. Nó bao gồm các quy định về
tài sản, các quy tắc về hợp đồng, ban quản lý và các luật lệ để xác định môi tr-
ờng kinh tế. Về nhiều mặt các quyết định nằm trong khuôn khổ pháp luật xuất
phát từ những mối quan hệ vợt ra ngoài lĩnh vực kinh tế đơn thuần.
2.2.Hiệu quả.(Chức năng sửa chữa những khiếm khuyết của thị trờng để thị tr-
ờng hoạt động có hiệu quả).
Chức năng này nhằm hạn chế ảnh hởng của độc quyền, tình trạng vô
chính phủ dẫn đến khủng hoảng kinh tế, thất nghiệp ô nhiễm môi trờng
a). Những thất bại mà thị trờng gặp phải làm cho hoạt động của nó không
hiệu quả là ảnh hởng của độc quyền. Lợi dụng u thế của mình các tổ chức độc
quyền quy định giá cả để thu lợi nhuận do vậy phá vỡ u thế của cạnh tranh
hoàn hảo, Nhà nớc phải can thiệp để hạn chế độc quyền đảm bảo tính hiệu quả
của cạnh tranh thị trờng trong nền kinh tế .
b) Những tác động bên ngoài cũng dẫn đên tính không hiệu quả của hoạt
động thị trờng đòi hỏi Nhà nớc can thiệp. Tác động bên ngoài xảy ra khi doanh
nghiệp tạo ra chi phí lợi ích cho doanh nghiệp hoặc cho ngời khác mà các doanh
nghiệp hoặc cho ngời khác mà các doanh nghiệp đó không phải trả đúng số chi
phí phải trả hoặc không nhận đợc lợi ích mà lẽ ra đợc hởng.
Vì vậy Nhà nớc sử dụng đến luật lệ để điều hành kinh tế nh một phơng
pháp
c). Nhà nớc phải đảm bảo nhiệm vụ sản xuất hàng hoá công cộng. ích lợi
của hàng hoá công cộng đối với xã hội và t nhân là khác nhau. Nhìn chung lợi
ích giới hạn mà t nhân thu đợc từ hàng hoá công cộng là rất nhỏ vì vậy mà t
nhân không muốn sản xuất hàng hoá công cộng. Mặt khác có nhiều hàng hoá
10
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
công cộng có ý nghĩa quan trọng cho quốc gia nh quốc phòng, luật pháp nên
không thể giao cho t nhân đợc.
d) Thuế: Thực tế chi phí của chính phủ phải đợc trả bằng thuế. Tất cả mọi
ngời đều bắt buộc chịu theo luật thuế: Phải nộp thuế và đợc hởng theo phần
hàng công cộng do chính phủ cấp.
2.3.Đảm bảo sự công bằng :
Mục đích của chức năng này là vừa để đảm bảo tính công bằng xã hội vừa
không làm triệt tiêu tính tích cực sản xuất, kinh doanh của các thành viên trong
xã hội. Để thực hiện chức năng này, Nhà nớc cần tạo ra những cơ sở về tổ chức
để mọi ngời có cơ hội ngang nhau và đợc hởng phần tơng xứng với kết quả lao
động và đóng góp của mình.
Hệ thống thị trờng dù hiệu quả vẫn gây ra bất bình đẳng vì vậy chính phủ
cần có chính sách phân phối thu nhập nh thuế thu nhập, hệ thống hỗ trợ thu
nhập cho ngời già, ngời tàn tật, trợ cấp tiêu dùng cho nhóm có thu nhập thấp
2.4.ổn định kinh tế vĩ mô :
Việc sử dụng một cách thận trọng quyền lực về tiền tệ và tài chính có thể làm
ảnh hởng tới sản lợng, việc làm và lạm phát. Quyền lực tài chính của Nhà nớc là
đánh thuế và chi tiêu. Quyền lực về tiền tệ bao gồm quyền điều tiết về tiền tệ và
hệ thống ngân hàng.
Bằng hai công cụ trung tâm này của chính sách kinh tế vĩ mô, Nhà nớc có
thể ảnh hởng đến sản lợng, công ăn việc làm, giá cả của nền kinh tế nhờ đó
thúc đẩy kinh tế thị trờng phát triển.
11
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
III - Các công cụ quản lý vĩ mô nền kinh tế của Nhà n ớc .
Để thực hiện chức năng quản lý thị trờng Nhà nớc cần có các công cụ
chủ yếu sau :
1.Hệ thống luật pháp
Luật pháp là một công cụ thúc đẩy các quan hệ kinh tế xã hội phát triển.
Bất kỳ quan hệ kinh tế nào trong xã hội cũng đợc điều chỉnh bằng pháp luật nh
V.I.Lenin đã chỉ rõ "Luật pháp ghi nhận về mặt pháp lý chính sách kinh tế xã
hội ở mức lớn hơn cho phép loại trừ những sai lệch của nó".
Khi chuyển sang cơ chế thị trờng quản lý Nhà nớc về kinh tế trớc hết là
quản lý bằng pháp luật. Trong nền kinh tế thị trờng, các quan hệ kinh tế trớc hết
phải đợc thể chế hoá bằng pháp luật phù hợp với cơ chế thị trờng, bãi bỏ và thay
thế các điều luật và hệ thống dới luật đợc ban hành trong thời kì tập trung quan
liêu bao cấp, từng bớc ban hành và hoàn chỉnh hệ thống luật pháp phục vụ cho
quản lý kinh tế.
Nhờ có pháp luật làm chuẩn mực cho hoạt động của các tổ chức kinh tế
và các cơ quan quản lý kinh tế của Nhà nớc mà trật tự và kỷ cơng trong nền
kinh tế đã đợc xác lập.
Pháp luật kinh tế cần phải chứa đựng nội dung kinh tế, các quan hệ cũng
nh lợi ích kinh tế và phải phản ánh đúng quy luật khách quan, thể hiện đúng đ-
ờng lối, chính sách của Đảng cũng nh quyền làm chủ của nhân dân lao động.
Cùng với việc ban hành pháp luật nhất thiết phải tiến hành giáo dục phổ biến ý
thức tôn trọng pháp luật, thi hành pháp luật một cách nghiêm chỉnh.
Nhìn chung hệ thống pháp luật ở nớc ta còn cha đầy đủ, đồng bộ và còn
một số điểm cha phù hợp với thực tế. Việc thực thi pháp luật cha nghiêm làm
hạn chế việc thực hiện mục tiêu của nền kinh tế thị trờng theo định hớng
XHCN. Vì vậy đòi hỏi tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung và xây dựng mới các
văn bản pháp luật cho phù hợp và đáp ứng với yêu cầu đổi mới trên một số lĩnh
vực: luật và thuế, luật đầu t, luật thơng mại, ngân sách
12
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
2. Sử dụng công tác kế hoạch hoá :
Trong cơ chế thị trờng, kế hoạch hoá vẫn là một công cụ vô cùng quan
trọng nhng cũng cần luôn đổi mới, nâng cao chất lợng. Thị trờng phải là đối t-
ợng, căn cứ của kế hoạch. Kế hoạch vĩ mô của Nhà nớc cần đợc đổi mới cơ bản
theo các hớng. Nhà nớc đảm bảo tính định hớng, hớng dẫn cho hoạt động kinh
tế của các ngành, các cấp và các đơn vị kinh tế, xây dựng và thực hiện các mục
tiêu chiến lợc của nền kinh tế, đảm bảo sự phát triển ổn định và có hiệu quả của
nền kinh tế, gắn việc xây dựng, thực hiện với các chính sách và đòn bẩy kinh tế,
với việc hớng dẫn các thông tin kinh tế, khoa họcvà công nghệ.
ở nớc ta, kế hoạch hoá trớc hết là xây dựng kế hoạch thành những phơng
án cụ thể hoá đờng lối chủ trơng phát triển kinh tế của Đảng và Nhà nớc. Công
tác kế hoạch hoá hiện nay đang chuyển từ kế hoạch hoá tập trung sang kế hoạch
hoá định hớng. Nhà nớc với t cách là cơ quan hành pháp phải đa ra những sáng
kiến, những định hớng về khả năng phát triển kinh tế bằng chiến lợc, chính
sách, pháp luật đồng thời từ thông tin phản hồi của thị trờng tiến hành điều
chỉnh thay đổi các chính sách và công cụ kinh tế để đạt đợc mục tiêu đề ra.
Nh vậy thị trờng là đối tợng và căn cứ của kế hoạch hoá. Trong những
năm tới cần nâng cao vai trò thông tin, dự báo, hớng dẫn của kế hoạch hoá, kế
hoạch hoá tiến tới bao quát đầy đủ các đối tợng của kinh tế xã hội.
3. Sử dụng chính sách tiền tệ tài chính tín dụng:
Chính sách tài chính, tiền tệ là một trong những công cụ quan trọng nhất
để Nhà nớc quản lý nền kinh tế hàng hoá nhiêù thành phần nhằm đảm bảo sự ổn
định tiền tệ, giữ vững giá trị đồng tiền, thu hút vốn trong nhân dân vào kinh
doanh, phân phối thu nhập quốc dân hợp lý, nâng cao tỷ lệ tích luỹ, nâng cao
hiệu quả sử dụng vốn, cân bằng thu và chi tiết kiệm chi ngân sách Nhà nớc.
Công cụ quan trọng nhất để Nhà nớc kiểm soát, điều tiết sản xuất kinh
doanh và điều tiết thu nhập dân c.
ở Việt Nam, sau nhiều năm đổi mới lòng tin của nhân dân vào đồng tiền
Việt Nam dần dần đợc khôi phục, tiền tệ ổn định khuyến khích đầu t trong nớc,
đầu t nớc ngoài
13
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
Tích luỹ đầu t cả nớc năm 1993 là 2 tỷ USD bằng 17,6% GDP (những năm
trớc là 11-12%).
Chặn đứng lạm phát phi mã (700-800%) vào những năm 1986-1987, từng bớc
đẩy lùi và kiềm chế lạm phát xuống còn 4,5% vào năm 1996 và 1,3% vào năm
1997. Tuy nhiên chính sách tài chính tiền tệ còn nhiều hạn chế cần khắc phục
nh : hệ thống thuế cha hoàn chỉnh còn phức tạp, dàn trải, công cụ tiền tệ nh tỷ
giá hối đoái, tỷ lệ dự trữ bắt buộc cha đợc sử dụng tốt.
Ngoài ra, còn phải kể đến chính sách về thu nhập, về xuất khẩu:
Về thu nhập: Phân phối thu nhập công bằng hiệu quả sẽ tạo động lực tăng
trởng, phát triển kinh tế trong nền kinh tế thị trờng. Do vậy phải phân phối thu
nhập đúng đắn theo quan điểm thực hiện nhiều hình thức phân phối trong đó
phân phối theo lao động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu, phân phối dựa trên mức
đóng góp của các nguồn lực khác vào kết quả sản xuất, kinh doanh và phân phối
theo phúc lợi xã hội.
Về xuất nhập khẩu : Ngoại thơng làm tăng của cải và sức mạnh tổng hợp
của đất nớc. Điều tiết thiếu thừa bằng cách xuất khẩu những sản phẩm trong n-
ớc có u thế và thừa, nhập khẩu những sản phẩm mà trong nớc thiếu, không sản
xuất đợc, nâng cao trình độ, kỹ thuật sản xuất trong nớc.
4. Các công cụ khác :
Trong nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần ở nớc ta hiện nay lực lợng
kinh tế quốc dân đợc coi là một công cụ điều tiết kinh tế vi mô của Nhà nớc.
Kinh tế quốc dân có tác dụng điều phối nền kinh tế, có khả năng làm chủ và
điều phối thị trờng. Nhà nớc cần nắm lực lợng dự trữ quốc gia bao gồm: Ngân
sách, vàng, ngoại tệ và các hàng hoá dự trữ chiến lợc nh xăng dầu, lơng thực
để can thiệp vào thị trờng khi cần thiết nhằm giảm nhẹ các cơn sốt và ổn định
thị trờng.
Doanh nghiệp Nhà nớc là nơi nắm giữ những ngành, những lĩnh vực then
chốt của nền kinh tế. Nhà nớc cần nắm và có cơ chế quản lý doanh nghiệp Nhà
nớc làm cho chúng thành những công cụ khác để quản lý nền kinh tế thị trờng
nh hệ thống thông tin kinh tế, thống kê, kế toán, lực lợng kiểm tra, kiểm soát
14
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
gồm: thuế quan, hải quan, công an, toà án tất nhiên các công cụ này cần đợc
đổi mới, kiện toàn và lành mạnh hoá để phát huy tác dụng tích cực trong nhiệm
vụ quản lý Nhà nớc với thị trờng.
IV - ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu và những đề xuất cá nhân:
1. ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu:
Trong nền kinh tế hiện đại và ở các mức độ khác nhau, cơ chế điều tiết
kinh tế có hiệu quả là cơ chế thị trờng có quản lý vĩ mô của Nhà nớc hay là cơ
chế kinh tế hỗn hợp.
Việc vận dụng cơ chế kinh tế hỗn hợp phụ thuộc vào điều kiện kinh tế, xã
hội của mỗi nớc, vào hệ t tởng và quan điểm phát triển đợc nghiên cứu của mỗi
dân tộc. Về nguyên tắc, Nhà nớc phải can thiệp vào thị trờng nhng lại không có
mô hình, công thức chung nào có thể áp dụng cho toàn thế giới. Vì vậy, phải
căn cứ vào điều kiện, hoàn cảnh lịch sử của mình mà mỗi nớc phải tự tìm ra cho
mình một vị trí tiếp cận với nền kinh tế hiện đại theo một cách thức riêng để can
thiệp vào thị trờng, định hớng nền kinh tế đến các mục tiêu mong muốn trên cơ
sở tôn trọng các quy luật khách quan của thị trờng. Tuy nhiên, cho dù Nhà nớc
có can thiệp thành công vào hoạt động của thị trờng nhng cũng có lúc nền kinh
tế "co giật" bất ngờ, điềuđó đòi hỏi Nhà nớc phải thờng xuyên thay đổi phơng
thức và công cụ điều tiết, phản ứng linh hoạt trớc sự biến đổi hoạt động của nền
kinh tế thị trờng.
Hiện nay việc chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, bao cấp sang
nền kinh tế thị trờng XHCN đang là nhiệm vụ trung tâm của các nớc XHCN
trong lĩnh vực kinh tế. Đây là một vấn đề không đơn giản, đòi hỏi phải nghiên
cứu để giải quyết sáng tạo hàng loạt vấn đề nảy sinh. Tuy nhiên trong thời đại
của thông tin và khoa học kỹ thuật tiên tiến mỗi nớc có thể rút ngắn qúa trình
thực hiện việc chuyển đổi cơ chế kinh tế bằng cách học tập kinh nghiệm, cách
làm của các nớc khác để giải quyết từng bớc vấn đề trong điều kiện cụ thể của
nớc mình, sáng tạo cách làm có hiệu quả nhất.
2. ý kiến cá nhân :
15
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét