Khái quát văn học dân gian Việt Nam

Khái quát về Văn học dân
Khái quát về Văn học dân
gian Việt Nam
gian Việt Nam

Em hãy cho biết thế nào là văn học dân gian?
Em hãy cho biết thế nào là văn học dân gian?

Văn học dân gian là các tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền
Văn học dân gian là các tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền
miệng, sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể nhằm mục đích
miệng, sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể nhằm mục đích
phục vụ trực tiếp các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng
phục vụ trực tiếp các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng
đồng:
đồng:

Ví dụ:
Ví dụ:


Hỡi cô gánh nước quang mây
Hỡi cô gánh nước quang mây
Cho anh xin gáo tưới cây ngô đồng?
Cho anh xin gáo tưới cây ngô đồng?
Hay là:
Hay là:
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm
Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm

Hãy cho biết văn học dân gian có những đặc
Hãy cho biết văn học dân gian có những đặc
trưng nào?
trưng nào?

I- Đặc trưng cơ bản của văn học dân gian
I- Đặc trưng cơ bản của văn học dân gian
1- Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ
1- Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ
thuật ngôn từ truyền miệng( tính truyền miệng)
thuật ngôn từ truyền miệng( tính truyền miệng)

Văn học dân gian tồn tại và lưu hành theo phương thức truyền
Văn học dân gian tồn tại và lưu hành theo phương thức truyền
miệng. Đây là điểm khác biệt rất cơ bản giữa văn học dân gian
miệng. Đây là điểm khác biệt rất cơ bản giữa văn học dân gian
và văn học viết. Quá trình truyền miệng vẫn tiếp tục kể cả khi
và văn học viết. Quá trình truyền miệng vẫn tiếp tục kể cả khi
tác phẩm văn học dân gian đã được ghi chép lại.
tác phẩm văn học dân gian đã được ghi chép lại.

Nói truyền miệng là nói đến quá trình diễn xướng dân gian hào
Nói truyền miệng là nói đến quá trình diễn xướng dân gian hào
hứng và sinh động. Người ta có thể kể , nói , hát, diễn tác phẩm
hứng và sinh động. Người ta có thể kể , nói , hát, diễn tác phẩm
văn học dân gian
văn học dân gian

Ngôn từ truyền miệng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo
Ngôn từ truyền miệng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo
nên nội dung, ý nghĩa và thế giới nghệ thuật của tác phẩm văn
nên nội dung, ý nghĩa và thế giới nghệ thuật của tác phẩm văn
học dân gian nhằm phản ánh sinh động hiện thực cuộc sống.
học dân gian nhằm phản ánh sinh động hiện thực cuộc sống.

2- Văn học dân gian là sản phẩm của quá trình sáng
2- Văn học dân gian là sản phẩm của quá trình sáng
tác tập thể ( tính tập thể)
tác tập thể ( tính tập thể)

Văn học viết là sáng tác của cá nhân, còn văn học dân gian lại là kết
Văn học viết là sáng tác của cá nhân, còn văn học dân gian lại là kết
quả của quá trrình sáng tác tập thể
quả của quá trrình sáng tác tập thể
.
.

Quá trình sáng tác tập thể diễn ra như sau:
Quá trình sáng tác tập thể diễn ra như sau:
+ Lúc đầu một người khởi xướng, tác phẩm hình thành và được
+ Lúc đầu một người khởi xướng, tác phẩm hình thành và được
tập thể tiếp nhận.
tập thể tiếp nhận.
+Sau đó những người khác( có thể ở những địa phương khác
+Sau đó những người khác( có thể ở những địa phương khác
nhau, hoặc ở những thời đại khác nhau) tiếp tục lưu truyền và sáng tác
nhau, hoặc ở những thời đại khác nhau) tiếp tục lưu truyền và sáng tác
lại làm cho tác phẩm biến đổi dần phong phú hơn, hoàn thiện hơn cả
lại làm cho tác phẩm biến đổi dần phong phú hơn, hoàn thiện hơn cả
về nội dung lẫn hình thức.
về nội dung lẫn hình thức.
+ Văn học dân gian dần dần trở thành tài sản chung của tập thể.
+ Văn học dân gian dần dần trở thành tài sản chung của tập thể.
Mỗi người đều có thể tiếp nhận, sử dụng, sửa chữa, bổ xung tác phẩm
Mỗi người đều có thể tiếp nhận, sử dụng, sửa chữa, bổ xung tác phẩm
văn học dân gian theo quan niệm và khả năng nghệ thuật của mình.
văn học dân gian theo quan niệm và khả năng nghệ thuật của mình.
Tính truyền miệng và tính tập thể là những đặc trưng cơ bản , chi
Tính truyền miệng và tính tập thể là những đặc trưng cơ bản , chi
phối , xuyên suốt quá trình sáng tạo và lưu truyền văn học dân gian,
phối , xuyên suốt quá trình sáng tạo và lưu truyền văn học dân gian,
thể hiện sự gắn bó mật thiết của văn học dân gian với các sinh hoạt
thể hiện sự gắn bó mật thiết của văn học dân gian với các sinh hoạt
khác nhau trong đời sống cộng đồng.
khác nhau trong đời sống cộng đồng.

Văn học dân gian có bao nhiêu thể loại là
Văn học dân gian có bao nhiêu thể loại là
những thể loại nào?
những thể loại nào?

II- Hệ thống thể loại của văn học dân gian
II- Hệ thống thể loại của văn học dân gian
Văn học dân gian Viêt Nam và văn học dân gian trên thế giới
Văn học dân gian Viêt Nam và văn học dân gian trên thế giới
có những thể loại chung và riêng, hợp thành một hệ thống. Mỗi
có những thể loại chung và riêng, hợp thành một hệ thống. Mỗi
thể loại phản ánh cuộc sống theo những cách thức riêng. Hệ
thể loại phản ánh cuộc sống theo những cách thức riêng. Hệ
thống thể loại của văn học dân gian Việt Nam gồm có:
thống thể loại của văn học dân gian Việt Nam gồm có:

1-Thần thoại
1-Thần thoại
:
:
tác phẩm tự sự dân gian thường kể về các vị thần,
tác phẩm tự sự dân gian thường kể về các vị thần,
nhằm giảI thích tự nhiên, thể hiện khát vọng chinh phục tự
nhằm giảI thích tự nhiên, thể hiện khát vọng chinh phục tự
nhiên và phản ánh quá trìng sáng tạo văn hoá của con người
nhiên và phản ánh quá trìng sáng tạo văn hoá của con người
thời cổ đại.
thời cổ đại.

2-Truyền thuyết
2-Truyền thuyết
:
:
tác phẩm văn học dân gian kể về sự kiện và
tác phẩm văn học dân gian kể về sự kiện và
nhân vật lịch sử( hoặc có liên quan đến lịch sử) theo xu hướng
nhân vật lịch sử( hoặc có liên quan đến lịch sử) theo xu hướng
lý tưởng hoá, qua đó thể hiện sự ngưỡng mộ và tôn vinh của
lý tưởng hoá, qua đó thể hiện sự ngưỡng mộ và tôn vinh của
nhân dân đối với những người có công với đất nước, hoặc với
nhân dân đối với những người có công với đất nước, hoặc với
dân cư ở một cộng đồng hoặc một vùng nào đó.
dân cư ở một cộng đồng hoặc một vùng nào đó.

3- Sử thi
3- Sử thi
: Tác phẩm dân gian có qui mô lớn, sử dụng ngôn từ có vần,
: Tác phẩm dân gian có qui mô lớn, sử dụng ngôn từ có vần,
nhịp, xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để
nhịp, xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để
kể về một hoặc nhiều biến cố lịch sử lớn diễn ra trong đời sống cộng
kể về một hoặc nhiều biến cố lịch sử lớn diễn ra trong đời sống cộng
đồng.
đồng.
4-Truyện cổ tích
4-Truyện cổ tích
:
:
Tác phẩm tự sự dân gian mà cốt truyện và hình tư
Tác phẩm tự sự dân gian mà cốt truyện và hình tư
ợng được hư cấu có chủ định, kể về số phận con người bình thường
ợng được hư cấu có chủ định, kể về số phận con người bình thường
trong xã hội, thể hiện tinh thần nhân dạo và lạc quan của nhân dân lao
trong xã hội, thể hiện tinh thần nhân dạo và lạc quan của nhân dân lao
động.
động.
5- Truyện ngụ ngôn
5- Truyện ngụ ngôn
:
:
Tác phẩm tự sự dân gian ngắn, có kết cấu chặt
Tác phẩm tự sự dân gian ngắn, có kết cấu chặt
chẽ, thông qua các ẩn dụ( phần lớn là hình tượng loài vật) để kể về
chẽ, thông qua các ẩn dụ( phần lớn là hình tượng loài vật) để kể về
những sự việc liên quan đến con người, từ đó nêu lên những bài học
những sự việc liên quan đến con người, từ đó nêu lên những bài học
kinh nghiệm về cuộc sống hoặc triết lý nhân sinh.
kinh nghiệm về cuộc sống hoặc triết lý nhân sinh.
6- Truyện cười
6- Truyện cười
:
:
T
T
ác phẩm tự sự dân gian ngắn, có kết cấu chặt chẽ, kết
ác phẩm tự sự dân gian ngắn, có kết cấu chặt chẽ, kết
thúc bất ngờ, kể về những sự việc xấu trái tự nhiên trong cuộc sống, có
thúc bất ngờ, kể về những sự việc xấu trái tự nhiên trong cuộc sống, có
tác dụng gây cười, nhằm mục đích giải trí, phê phán.
tác dụng gây cười, nhằm mục đích giải trí, phê phán.
7- Tục ngữ:
7- Tục ngữ:
Câu nói ngắn gọn, hàm súc, phần lớn có hình ảnh, vần
Câu nói ngắn gọn, hàm súc, phần lớn có hình ảnh, vần
,nhịp, đúc kết kinh nghiệm thực tiễn, thường được dùng trong giao tiếp
,nhịp, đúc kết kinh nghiệm thực tiễn, thường được dùng trong giao tiếp
hàng ngày của nhân dân.
hàng ngày của nhân dân.
8- Câu đố
8- Câu đố
:
:
Bài văn vần, hoặc câu nói thường có vần, mô tả vật đố bằng
Bài văn vần, hoặc câu nói thường có vần, mô tả vật đố bằng
những hình ảnh, hình tượng khác lạ để người nghe tìm lời giải, nhằm
những hình ảnh, hình tượng khác lạ để người nghe tìm lời giải, nhằm
mục đích giảI trí, rèn luyện tư duy và cung cấp những tri thức về đời
mục đích giảI trí, rèn luyện tư duy và cung cấp những tri thức về đời
sống
sống

9- Ca dao
9- Ca dao
:
:
Lời thơ trữ tình dân gian, thường kết hợp với âm
Lời thơ trữ tình dân gian, thường kết hợp với âm
nhạc khi diễn xướng, được sáng tác nhằm diễn tả thế giới nội
nhạc khi diễn xướng, được sáng tác nhằm diễn tả thế giới nội
tâm của con người
tâm của con người
.
.
10- Vè
10- Vè
: Tác phẩm tự sự dân gian bằng văn vần, có lối kể mộc
: Tác phẩm tự sự dân gian bằng văn vần, có lối kể mộc
mạc, phần lớn nói về các sự việc, sự kiện thời sự của làng của
mạc, phần lớn nói về các sự việc, sự kiện thời sự của làng của
nước.
nước.
11- Truyện thơ:
11- Truyện thơ:


Tác phẩm tự sự dân gian bằng thơ, giàu chất
Tác phẩm tự sự dân gian bằng thơ, giàu chất
trữ tình, phản ánh số phận và khát vọng của con người khi hạnh
trữ tình, phản ánh số phận và khát vọng của con người khi hạnh
phúc lứa đôi và sự công bằng bị tước đoạt.
phúc lứa đôi và sự công bằng bị tước đoạt.
12- Chèo
12- Chèo
:
:
Tác phẩm sân khấu dân gian, kết hợp các yếu tố trữ
Tác phẩm sân khấu dân gian, kết hợp các yếu tố trữ
tình và trào lộng để vừa ca ngợi những tấm gương đạo đức, vừa
tình và trào lộng để vừa ca ngợi những tấm gương đạo đức, vừa
phê phán đả kích cáI xấu trong xã hội( ngoài chèo, sân khấu
phê phán đả kích cáI xấu trong xã hội( ngoài chèo, sân khấu
dân gian còn có những hình thức khác như tuồng dân gian,
dân gian còn có những hình thức khác như tuồng dân gian,
múa rối, các trò diễn mang tích truyện)
múa rối, các trò diễn mang tích truyện)

Theo em văn học dân gian cung cấp cho ta
Theo em văn học dân gian cung cấp cho ta
những tri thức gì về đời sống?
những tri thức gì về đời sống?

III- Những giá trị cơ bản của văn học dân gian
III- Những giá trị cơ bản của văn học dân gian
Việt Nam
Việt Nam


1- Văn học dân gian là kho tri thức vô cùng phong phú về
1- Văn học dân gian là kho tri thức vô cùng phong phú về
đời sống các dân tộc
đời sống các dân tộc

Tri thưc trong văn học dân gian thuộc đủ các lĩnh vực đời sống: tự
Tri thưc trong văn học dân gian thuộc đủ các lĩnh vực đời sống: tự
nhiên, xã hội, con người
nhiên, xã hội, con người

Tri thức văn học dân gian phần lớn là những kinh nghiệm lâu đời được
Tri thức văn học dân gian phần lớn là những kinh nghiệm lâu đời được
nhân dân đúc kết từ thực tiễn. Tri thức dân gian thường được trình bày
nhân dân đúc kết từ thực tiễn. Tri thức dân gian thường được trình bày
bằng ngôn ngữ nghệ thuật, vì thế hấp dẫn người đọc, người nghe, dễ
bằng ngôn ngữ nghệ thuật, vì thế hấp dẫn người đọc, người nghe, dễ
phổ biến , dễ tiếp thu, có sức sống lâu bền với thời gian.
phổ biến , dễ tiếp thu, có sức sống lâu bền với thời gian.

Tri thức dân gian thể hiện quan điểm và nhận thức của người dân, vì
Tri thức dân gian thể hiện quan điểm và nhận thức của người dân, vì
vậy có sự khác biệt so với nhận thức của giai cấp thống trị cùng thời,
vậy có sự khác biệt so với nhận thức của giai cấp thống trị cùng thời,
đặc biệt là các vấn đề lịch sử, xã hội.
đặc biệt là các vấn đề lịch sử, xã hội.

Việt Nam có 54 dân tộc. Mỗi dân tộc có một kho tàng văn học dân
Việt Nam có 54 dân tộc. Mỗi dân tộc có một kho tàng văn học dân
giản riêng vì thế vốn tri thức của dân tộc ta là vô cùng sâu sắc và
giản riêng vì thế vốn tri thức của dân tộc ta là vô cùng sâu sắc và
phong phú.
phong phú.

Văn học dân gian có giá trị giáo dục như thế
Văn học dân gian có giá trị giáo dục như thế
nào?
nào?

2- Văn học dân gian có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo
2- Văn học dân gian có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo
lý làm người.
lý làm người.

Trước hết văn học dân gian giáo dục con người tinh thần nhân
Trước hết văn học dân gian giáo dục con người tinh thần nhân
đạo và lạc quan. đó là tình yêu thương với đồng loại, đó là tinh
đạo và lạc quan. đó là tình yêu thương với đồng loại, đó là tinh
thần đấu tranh để bảo vệ và giải phóng con người khỏi bất
thần đấu tranh để bảo vệ và giải phóng con người khỏi bất
công, là niềm tin bất diệt về chiến thắng của chính nghĩa và cái
công, là niềm tin bất diệt về chiến thắng của chính nghĩa và cái
thiện.
thiện.

Văn học dân gian góp phần hình thành những phẩm chất tốt
Văn học dân gian góp phần hình thành những phẩm chất tốt
đẹp: lòng yêu nước, tinh thần bất khuất, đức kiên trung và vị
đẹp: lòng yêu nước, tinh thần bất khuất, đức kiên trung và vị
tha, tính cần kiệm và óc thực tiễn
tha, tính cần kiệm và óc thực tiễn

Em hiểu thế nào về giá trị thẩm mĩ to lớn của
Em hiểu thế nào về giá trị thẩm mĩ to lớn của
văn học dân gian?
văn học dân gian?

Xem chi tiết: Khái quát văn học dân gian Việt Nam