Đặc trưng ngôn ngữ báo chí

1







Môn: đặc trưng ngôn ngữ báo chí
Phóng sự: - Hà Nội hay…Hà Lội.
- Tranh thủ trên giảng đường
2
Mở Đầu
Như chúng ta đã biết, chức năng cơ bản, có vai trò quan trọng hàng đầu của
báo chí là thông tin. Báo chí phản ánh hiện thực thông qua việc đề cập các sự kiện.
Không có sự kiện thì không thể có tin tức báo chí. Do vậy, nét đặc trưng bao trùm
lên báo chí là có tính sự kiện.
Phóng sự là một thể loại mang tính sự kiện nóng bỏng. Từ trước đến nay thể
loại này được rất nhiều phóng viên ưa chuộng (đặc biệt là các phóng viên Nga).
Vậy “phóng sự” là gi?. Khái niệm “phóng sự” xuất hiện vào nửa đầu thế kỷ XIX và
có nguồn gốc từ tiếng Latinh: “reportare”, có nghĩa là “truyền đạt”, “thông báo”.
Ban đầu, thể loại phóng sự là những bài báo thông tin cho bạn đọc về tiến trình của
các cuộc xử án, các bản thảo của quốc hội, những cuộc họp khác nhau…Về sau
những phóng sự dạng này được gọi là “bài tường trình”. Còn “phóng sự” trở thành
tên gọi của những bài báo mang tính chất hơi khác, mà cụ thể là những bài về nội
dung và hình thức giống các bài ký.
Các nhà báo phóng sự xuất sắc của phương Tây như: JonhRid, Egon Erwin
Kis, Ernest Hemingway, Julius Fuchik…Theo như cách hiểu hiện nay của chúng ta
sẽ là những người viết ký sự hơn là nhà báo phóng sự. Và hiện nay, khi một số
phóng viên châu Âu nói điều gì đó về phóng sự thì ta có ý chỉ cái ở Nga được gọi là
ký sự. Như vậy ký sự của phương Tây là “họ hàng” gần nhất và tiền thân của
phóng sự ngày nay của Nga.
Phóng sự là một loại ký nhằm ghi chép một vấn đề, sự kiện nào đó có ý
nghĩa thực sự so với tuỳ bút, ss có mục đích tự sự, trực tiếp, phạm vi và đặc điểm
được quy địnhchặy chẽ, có thật. Đó là một thể văn gắn với khoa học hơn là nghệ
thuật, giàu yếu tố thông tin hơn là yếu tố trữ tình (theo Nguyễn Xuân Nam).
Cấu trúc của một phóng sự gồm có ba phần:
- Phần mở đầu
- Phần thân bài
- Phần kết luận.
3
Thể loại phóng sự trong báo chí ở Việt Nam hiện nay là một sự bùng nổ, đặc
biệt từ những năm 1920-1950. Phóng sự là một thể loại xung kích hàng đầu, phóng
sự xuất hiện ở những thời điểm có vấn đề, có sự chuyển biến mạnh mẽ, bức xúc,
mâu thuẫn gay gắt. Năng lực phản ánh hiện thực dưới một dạng bức tranh sinh
động vừa chi tiết, vừa khái quát, cụ thể, sống động với vai trò của ngôn ngữ cụ thể
có tính trần thuật mang cá tính.
Dưới đây là hai bài phóng sự, cũng đang là những vấn đề khá là bức xúc, mà
chúng ta cần quan tâm và có những giải pháp để khắc phục nhanh chóng tình trạng
này.
Hà Nội hay hà …Hà Lội!!!
Bài phản ánh
4
Mùa mưa năm 2007 đã đi qua
với 6 trận ngập úng nặng, và mùa
mưa năm 2008 lại đang đến, tính đến
thời điểm này, mặc dù chưa đến mùa
mưa năm nay Hà Nội đã phải ngập
nước trong 3 trận lụt. Trong đó có
những trận mưa chỉ kéo dài khoảng
2 đến 3 tiếng đồng hồ nhưng cũng
làm hầu hết các tuyến đường trong
nội thành bị ngập úng.
Thực trạng
Hà Nội bị ngập úng, khổ sở
nhất là những người đi làm và đi học.
Trong những ngày mưa lụt như thế
này, người dân Hà Nội đi làm và đi
học muộn là việc thường xuyên diễn
ra. Nhưng đến được nơi làm việc
trong những ngày mưa như thế cũng
là điều may mắn lắm rồi, dù là muộn.
Đã có không ít người dân đến nơi làm
việc rồi nhưng lại phải “lếch thếch”
trở về nhà với bộ dạng “ướt như chuột
lột” không phải vì nước từ trên trời rơi
xuống mà vì nước từ mặt đường bắn
lên. Đường đi ngập trong nước, xe đi
đến đâu, nước bắn tung toé tới đó.
Hậu quả thì những người đi hai bên
đường

phải chịu. Lợi dụng hoàn cảnh
này nhiều thanh niên không có ý thức
còn cố tình kéo ga cho xe đi thật
nhanh để nước trên đường bắn càng
mạnh “càng đẹp” càng tốt, rồi sau đó
cười khoái chí khi ai đó bị ướt sũng.
Nhưng nếu đường ngập mà các
phương tiện giao thông còn đi lại
được thì tức là tình hình chưa đến
mức tệ hại. Hiện tượng nhiều xe bị
chết máy, không thể tiếp tục đi được
là điều tất yếu khi bị ngập nước quá
sâu. Xe trước không đi được thì xe sau
cũng phải chịu chung số phận. Thế là
Hà Nội vốn nổi tiếng với nạn tắc
đường, trong những ngày mùa mưa
này lại càng khổ sở hơn.
Bất chấp luật giao thông
Cứ đến mùa mưa là trong thành
phố Hà Nội lại có nhiều tuyến đường
5
bị ách tắc giao thông như vậy. Những
người tham gia giao thông phải chật
vật tìm đường để tránh nước nhưng
hầu như không thể tìm thấy lối thoát.
Nhiều tuyến đường ngập tớicả nửa
mét. Thậm chí đến cả những tuyến
đường được coi là cao là trục xương
sống như phố Huế thì trong những
ngày mưa to và kéo dài cũng phải chịu
cảnh “nằm sâu trong lòng…nước”.
Trong những ngày này nếu ra
đường thì chắc chắn sẽ bắt gặp tình
trạng lộn xộn trên các tuyến đường.

Do úng ngập nhiều người tham
gia giao thông đã phải bất chấp luật
giao thông để đi ngược chiều hoặc là
đi không đúng phần đường của mình
để tránh nước: người đi xe máy thì đi
phần đường giành riêng cho xe Buýt,
xe Buýt vì thế mà phải lấn sang đường
dàh cho xe máy và ôtô, xe đạp thì
“trèo” lên cả vỉa hè để đi…Hình như
vào những ngày mưa như thế, cảnh sát
giao thông cũng có phần “thông cảm”
hơn với người đi đường. Miễn làm sao
đường thông càng nhanh càng tốt.
Hậu quả kéo theo
Tình trạng ngập úng ở Hà Nội
không chỉ làm ảnh hưởng đến trật tự
giao thông của thành phố mà nó còn
kéo theo hàng loạt những vấn đề khác
như: vệ sinh môi trường, cảnh quan
thành phố,công việc cuả người
dân,…Nước không những ngập ở trên
đường mà còn tràn cả vào nhà. Tôi đã
có dịp đến thăm một số xóm trọ sinh
viên vào những ngày mùa mưa. Và để
đi đến được những nơi đó, tôi đã phải
“bì bõm” lội gần 1km vì trong ngõ sâu
xe không thể đi vào được. Đến nơi, tôi
thấy một số phòng trọ bị ngập úng rất
nặng, giữa nền nhà và mặt nước chỉ
cách nhau vài cm. Mỗi khi co người đi
qua đi lại là nước lại tràn cả vào trong
nhà.
Nói như vậy có nghĩa là tình
trạng ngập úng là một vấn đề rất quan
trọng, chứ không đơn giản là việc
6
“sau cơn mưa trời lại tạnh”, đường lại
hết ngập.
Giải pháp
Thực ra, từ nhiều năm nay Hà
Nội đã có nhiều biện pháp để khắc
phục và hạn chế tình trạng này. Thành
phố đã cho triển khai dự án thoát nước
(2005-2010). Dự án này bao gồm hai
giai đoạn với tổng số tiền đầu tư lên
tới 5000 tỷ đồng. Giai đoạn 1 của dự
án đã kết thúc, nhưng tình hình ngập
lụt thì “đâu vẫn vào đấy”. Hà Nội vẫn
ngập lụt thê thảm vào những ngày
mưa. Một cơn mưa lớn trong thời gian
ngắn cũng làm cho giao thông trong
thành phố trì trệ, nhiều tuyến đường,
tuyến phố chìm trong nước suốt nhiều
giờ. Lý giải cho tình trạng này, các cơ
quan chức năng cho biết: nguyên nhân
chínhn là do hệ thống thoát nước chưa
được đồng bộ với nhiều hồ,
mương thoát nước chưa được
cải tạo nên nước thoát không nhanh,
dẫn đến úng ngập. Người dân Hà Nội
vẫn hy vọng với dự án thoát nước giai
đoạn 2, Hà Nội sẽ đỡ “lụt” hơn.
Trong khi chờ đợi và hy vọng,
người dân Hà Nội vẫn cứ nói “đùa”
rằng: cứ đến mùa mưa là thành phố
này lại ngập trong nước nên mới có
tên là Hà…lội! Cách giả thích như
này đã bổ sung thêm cho sự lí giải
trước kia về cái tên Hà Nội
7
TRANH THỦ TRÊN
GIẢNG ĐƯỜNG.
Bao giờ thầy điểm danh gọi tao
dậy nhé! Hôm qua, chơi game đến tận
3h mới ngủ, bây giờ buồn ngủ chết
được, tao phải ngủ giấc đây. Nói
xong, Nam (một sinh viên lớp k48-
khoa quản lí đô thị, trường Đại Học
Kiến Trúc Hà Nội) nằm gục xuống
bàn.

Một cảnh tượng thật đáng buồn
nếu ai đó tận mắt nhìn thấy không khí
học tập của lớp k46-khoa quản lí đô
thị, trường ĐH Kiến Trúc Hà Nội, vào
tiết 4 (10h30’) thì cũng sẽ có tâm
trạng thất vọng như tôi. Thầy cứ giảng
bài ở trên, còn sinh viên thì cứ việc
ngủ ngon lành ở dưới. Tôi đã có cơ
hội được tận mắt chứng kiến cảnh
tượng này, khi đến ngồi trà trộn vào
lớp học. Lớp rất đông con trai, chỉ có
lác đác vài bạn nữ. Tôi đóng vai một
8
người bạn trong lớp ngồi vừa lắng
nghe thầy giảng bài vừa quan sát lớp
học.
Ngã đâu là giường:
Đầu giờ học cả lớp ngồi khá
ngay ngắn, trật tự, nghe thầy giảng bài
có vẻ rất vào. Sau đó, đến gần hết giờ
bàn1, bàn2, bàn3, bàn4 vẫn ngồi học
tử tế, từ bàn5 trở xuống một số sinh
viên ngáp ngắn thở dài nằm bò trên
bàn ngủ. Mỗi người một tư thế, nhìn
thật đáng buồn, nhưng điều đáng buồn
hơn là ở cuối lớp hầu hết đã gục
xuống bàn và ngủ từ bao giờ không
biết, đang trong tình trạng “say nồng”
rồi.
Đã vậy, một cậu sinh viên ngồi
ngay bàn đầu tưởng là chăm chỉ học
hành, một tay vẫn cầm bút “tốc ký”
như thật.Ai ngờ, cậu ta cũng đang say
sưa với cuốn tiểu thuyết (Thằng gù
nhà thờ đức bà Pari - Vichtohuygo) để
dưới ngăn bàn thỉnh thoảng lật sang
trang đều đặn.
Những “việc riêng” sinh viên
làm trong giờ học là điều không thể
chấp nhận được. Không chỉ ở trường
Kiến Trúc mà hầu hết ở tất cả các
trường đại học. Đây là tình trạng
chung của tất cả các trường, nó ảnh
hưởng rất lớn đến chất lượng dạy và
học, chính vì vậy mà các trường cần
phaỉ nhanh chóng có những biện pháp
khắc phục. Đặc biệt các giáo viên phải
thật nghiêm khắc đối với những hiện
tượng này. Góp phần thúc đẩy sự
nghiệp giáo dục.


Liệu có phải Đại Học là “tự
học” như các bạn sinh viên vẫn hay
nói, hay vì một số sinh viên bận bịu
học nhiều trường cùng một lúc, hay
nhiều lý do khác nữa…mà các bạn lại
có hiện tượng ngủ ngay trên giảng
đường như vậy. Tuy nhiên, dù sao đi
chăng nữa đây cũng đánh giá một
phần chưa có ý thức của sinh viên
9
hiện nay. Không tôn trọng giáo viên,
chưa ý thức cao trong học tập, từ đó
dẫn đến những hậu quả là: thi lại , học
lại tràn lan. Chất lượng đào tạo không
cao. Đó cũng là một trong những
nguyên nhân sinh viên hiện nay ra
trường thất nghiệp nhiều
10
11

Xem chi tiết: Đặc trưng ngôn ngữ báo chí