Thương mại điện tử

Thương mại điện tử
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Bước tới: menu, tìm kiếm
Mục lục
[ẩn]
• 1 Định nghĩa
o 1.1 Các khái niệm khác nhau
o 1.2 Hiểu theo nghĩa hẹp
o 1.3 Hiểu theo nghĩa rộng
• 2 Phương tiện của thương mại điện tử
• 3 Hình thức giao dịch
o 3.1 Cách giao tiếp
o 3.2 Cách giao dịch
• 4 Tiêu chuẩn kỹ thuật
• 5 Lợi ích của thương mại điện tử
• 6 Các loại thị trường điện tử
o 6.1 Phân loại thương mại điện tử
• 7 Các đòi hỏi của thương mại điện tử
o 7.1 Hạ tầng cơ sở công nghệ
o 7.2 Hạ tầng cơ sở nhân lực
o 7.3 Bảo mật, an toàn
o 7.4 Hệ thống thanh toán tự động
o 7.5 Bảo vệ sở hữu trí tuệ
o 7.6 Bảo vệ người tiêu dùng
o 7.7 Môi trường kinh tế và pháp lý
o 7.8 Tác động văn hoá xã hội
o 7.9 Lệ thuộc công nghệ
• 8 Quy định pháp luật của một số quốc gia
o 8.1 Quy định của Áo
o 8.2 Quy định của Đức
o 8.3 Quy định của Việt Nam
o 8.4 Phương diện xuyên biên giới
• 9 Xem thêm
• 10 Tham khảo
• 11 Liên kết ngoài
Thương mại điện tử là một lĩnh vực tương đối mới tại Việt Nam, xuất hiện cùng với sự
phổ cập mạng Internet và máy tính từ cuối những năm 1990 đầu những năm 2000. Thương
mại điện tử được biết đến với khá nhiều tên gọi, phổ biến nhất là Thương mại điện tử, bên
cạnh đó là các tên gọi như kinh doanh điện tử, thương mại phi giấy tờ, marketing điện tử.
Tại Việt Nam, thương mại điện tử thường được hiểu theo cả nghĩa hẹp và nghĩa rộng.
Theo nghĩa hẹp, thương mại điện tử là việc mua bán hàng hóa và dịch vụ thông qua các
phương tiện điện tử và mạng viễn thông. Theo nghĩa rộng, thương mại điiện tử là việc ứng
dụng các thành tựu của công nghệ thông tin và truyền thông vào các hoạt động quản lý và
kinh doanh. Thương mại điện tử cũng đã chính thức được đưa vào trong chương trình đào
tạo ở các bậc đại học, cao đẳng và sau đại học, điển hình là tại trường Đại học Ngoại
thương (2004), Đại học Thương mại (2005) và Đại học Kinh tế Quốc dân. Cơ quan quản lý
cao nhất về Thương mại điện tử là Cục Thương mại điện tử và Công nghệ thông tin, Bộ
Công thương.
[sửa] Định nghĩa
Thương mại điện tử (còn gọi là E-Commerce hay E-Business) là quy trình mua bán hàng
hóa và dịch vụ thông qua các phương tiện điện tử và mạng viễn thông, đặc biệt là qua máy
tính và mạng Internet. Thương mại điện tử (Electronic Commerce), một yếu tố hợp thành
của nền "Kinh tế số hóa", là hình thái hoạt động thương mại bằng các phương pháp điện
tử; là việc trao đổi thông tin thương mại thông qua các phương tiện công nghệ điện tử mà
nói chung là không cần phải in ra giấy trong bất cứ công đoạn nào của quá trình giao dịch
(nên còn gọi là "Thương mại không có giấy tờ").
"Thông tin" trong khái niệm trên được hiểu là bất cứ gì có thể truyền tải bằng kỹ thuật
điện tử, bao gồm cả thư từ, các tệp văn bản, các cơ sở dữ liệu, các bản tính, các bản vẽ
thiết kế bằng máy tính điện tử, các hình đồ họa, quảng cáo, hỏi hàng, đơn hàng, hóa đơn,
biểu giá, hợp đồng, các mẫu đơn, các biểu mẫu, hình ảnh động, âm thanh, v.v
"Thương mại" (commerce) trong khái niệm thương mại điện tử được hiểu (như quy định
trong "Đạo luật mẫu về thương mại điện tử" của Liên hiệp quốc) là mọi vấn đề nảy sinh ra
từ mọi mối quan hệ mang tính chất thương mại (commercial), dù có hay không có hợp
đồng. Các mối quan hệ mang tính thương mại bao gồm bất cứ giao dịch thương mại nào về
cung cấp hoặc trao đổi hàng hóa, dịch vụ; thoả thuận phân phối, đại diện hoặc đại lý
thương mại; ủy thác hoa hồng, cho thuê dài hạn; xây dựng các công trình; tư vấn; kỹ thuật
công trình; đầu tư; cấp vốn; ngân hàng; bảo hiểm; thỏa thuận khai thác hoặc tô nhượng;
liên doanh và các hình thức khác về hợp tác công nghiệp hoặc kinh doanh; chuyên chở
hàng hóa hay hành khách bằng đường biển, đường không, đường sắt, đường bộ; và v.v
Như vậy, phạm vi của thương mại điện tử (E-commerce) rất rộng, bao quát hầu như mọi
hình thái hoạt động kinh tế, mà không chỉ bao gồm buôn bán hàng hóa và dịch vụ; buôn
bán hàng hoá và dịch vụ chỉ là một trong hàng nghìn lĩnh vực áp dụng của thương mại
điện tử.
[sửa] Các khái niệm khác nhau
Hai khái niệm phổ biến nhất là "Thương mại điện tử" (tiếng Anh là E-Commerce) và
"Kinh doanh điện tử" (tiếng Anh là E-Business). Nếu thương mại điện tử chủ yếu bao hàm
các hoạt động marketing, bán hàng, phân phối và thanh toán có ứng dụng các phương tiện
điện tử và mạng viễn thông trong giao dịch, thì kinh doanh điện tử bao hàm phạm vi rộng
hơn của ứng dụng các phương tiện điện tử, mạng viễn thông vào các khía cạnh của hoạt
động kinh doanh. Đặc biệt là ba hoạt động chính: Quản lý chuỗi cung ứng (SCM), quản lý
nguồn lực doanh nghiệp (ERP) và quản lý quan hệ khách hàng (CRM).
Nhìn một cách tổng quát, các định nghĩa thương mại điện tử được chia thành hai nhóm tùy
thuộc vào quan điểm:
[sửa] Hiểu theo nghĩa hẹp
Theo nghĩa hẹp, thương mại điện tử chỉ đơn thuần bó hẹp thương mại điện tử trong việc
mua bán hàng hóa và dịch vụ thông qua các phương tiện điện tử, nhất là qua Internet và
các mạng viễn thông.
Theo Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), "Thương mại điện tử bao gồm việc sản xuất,
quảng cáo, bán hàng và phân phối sản phẩm được mua bán và thanh toán trên mạng
Internet, nhưng được giao nhận một cách hữu hình, cả các sản phẩm giao nhận cũng như
những thông tin số hoá thông qua mạng Internet".
Theo Ủy ban Thương mại điện tử của Tổ chức Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương
(APEC), "Thương mại điện tử là công việc kinh doanh được tiến hành thông qua truyền
thông số liệu và công nghệ tin học kỹ thuật số".
[sửa] Hiểu theo nghĩa rộng
Có hai định nghĩa khái quát được đầy đủ nhất phạm vi hoạt động của Thương mại điện tử:
Luật mẫu về Thương mại điện tử của Ủy ban Liên hợp quốc về Luật Thương mại quốc tế
(UNCITRAL) định nghĩa: "Thuật ngữ thương mại [commerce] cần được diễn giải theo
nghĩa rộng để bao quát các vấn đề phát sinh từ mọi quan hệ mang tính chất thương mại dù
có hay không có hợp đồng. Các quan hệ mang tính thương mại commercial bao gồm,
nhưng không chỉ bao gồm, các giao dịch sau đây: bất cứ giao dịch nào về cung cấp hoặc
trao đổi hàng hóa hoặc dịch vụ; thoả thuận phân phối; đại diện hoặc đại lý thương mại,
ủy thác hoa hồng (factoring), cho thuê dài hạn (leasing); xây dựng các công trình; tư vấn,
kỹ thuật công trình (engineering); đầu tư; cấp vốn, ngân hàng; bảo hiểm; thỏa thuận khai
thác hoặc tô nhượng, liên doanh và các hình thức về hợp tác công nghiệp hoặc kinh
doanh; chuyên chở hàng hóa hay hành khách bằng đường biển, đường không, đường sắt
hoặc đường bộ".
Theo định nghĩa này, có thể thấy phạm vi hoạt động của thương mại điện tử rất rộng, bao
quát hầu hết các lĩnh vực hoạt động kinh tế, trong đó hoạt động mua bán hàng hóa và dịch
vụ chỉ là một phạm vi rất nhỏ trong thương mại điện tử.
Theo Ủy ban châu Âu: "Thương mại điện tử được hiểu là việc thực hiện hoạt động kinh
doanh qua các phương tiện điện tử. Nó dựa trên việc xử lý và truyền dữ liệu điện tử dưới
dạng text, âm thanh và hình ảnh".
Thương mại điện tử trong định nghĩa này gồm nhiều hành vi trong đó: hoạt động mua bán
hàng hóa; dịch vụ; giao nhận các nội dung kỹ thuật số trên mạng; chuyển tiền điện tử; mua
bán cổ phiếu điện tử, vận đơn điện tử; đấu giá thương mại; hợp tác thiết kế; tài nguyên trên
mạng; mua sắm công cộng; tiếp thị trực tiếp với người tiêu dùng và các dịch vụ sau bán
hàng; đối với thương mại hàng hoá (như hàng tiêu dùng, thiết bị y tế chuyên dụng) và
thương mại dịch vụ (như dịch vụ cung cấp thông tin, dịch vụ pháp lý, tài chính); các hoạt
động truyền thống (như chăm sóc sức khoẻ, giáo dục) và các hoạt động mới (như siêu thị
ảo)
Theo quan điểm thứ hai nêu trên, "thương mại" (commerce) trong "thương mại điện tử"
không chỉ là buôn bán hàng hoá và dịch vụ (trade) theo các hiểu thông thường, mà bao quát
một phạm vi rộng lớn hơn nhiều, do đó việc áp dụng thương mại điện tử sẽ làm thay đổi
hình thái hoạt động của hầu hết nền kinh tế. Theo ước tính đến nay, thương mại điện tử có
tới trên 1.300 lĩnh vực ứng dụng, trong đó, buôn bán hàng hoá và dịch vụ chỉ là một lĩnh
vực ứng dụng.
Các điểm đặc biệt của thương mại điện tử so với các kênh phân phối truyền thống là tính
linh hoạt cao độ về mặt cung ứng và giảm thiểu lớn phí tổn vận tải với các đối tác kinh
doanh. Các phí tổn khác thí dụ như phí tổn điện thoại và đi lại để thu nhập khác hàng hay
phí tổn trình bày giới thiệu cũng được giảm xuống. Mặc dầu vậy, tại các dịch vụ vật chất
cụ thể, khoảng cách không gian vẫn còn phải được khắc phục và vì thế đòi hỏi một khả
năng tiếp vận phù hợp nhất định.
Ngày nay người ta hiểu khái niệm thương mại điện tử thông thường là tất cả các phương
pháp tiến hành kinh doanh và các quy trình quản trị thông qua các kênh điện tử mà trong
đó Internet hay ít nhất là các kỹ thuật và giao thức được sử dụng trong Internet đóng một
vai trò cơ bản và công nghệ thông tin được coi là điều kiện tiên quyết. Một khía cạnh quan
trọng khác là không còn phải thay đổi phương tiện truyền thông, một đặc trưng cho việc
tiến hành kinh doanh truyền thống. Thêm vào đó là tác động của con người vào quy trình
kinh doanh được giảm xuống đến mức tối thiểu. Trong trường hợp này người ta gọi đó là
Thẳng đến gia công (Straight Through Processing). Để làm được điều này đòi hỏi phải
tích hợp rộng lớn các các tính năng kinh doanh.
[sửa] Phương tiện của thương mại điện tử
Các phương tiện điện tử được sử dụng trong thương mại điện tử là:
1. Máy điện thoại;
2. Máy fax;
3. Truyền hình ;
4. Các hệ thống thiết bị công nghệ thanh toán điện tử (Bao gồm cả mạng giá trị gia
tăng);
5. Các mạng nội bộ (Intranet) và Mạng ngoại bộ (Extranet);
6. Mạng toàn cầu Internet. Công cụ Internet và Website ngày càng phổ biến, giao
dịch thương mại điện tử với nước ngoài hầu như đều qua Internet, các mạng nội bộ
và ngoại bộ nay cũng thường sử dụng công nghệ Internet.
[sửa] Hình thức giao dịch
Các hình thức hoạt động chủ yếu của giao dịch thương mại điện tử là:
1. Thư điện tử (email);
2. Thanh toán điện tử (electronic payment);
3. Trao đổi dữ liệu điện tử (electronic data interchange - EDI);
4. Giao gửi số hóa các dữ liệu (digital delivery of content), tức việc mua bán, trao đổi
các sản phẩm mà người ta cần nội dung (chính nội dung là hàng hoá), mà không
cần tới vật mang hàng hoá (như: phim ảnh, âm nhạc, các chương trình truyền hình,
phần mềm máy tính, v.v );
5. Bán lẻ hàng hoá hữu hình (retail of tangible goods).
Trong các hình thức trên, trao đổi dữ liệu điện tử (dưới dạng các dữ liệu có cấu trúc) là
hình thức chủ yếu.
[sửa] Cách giao tiếp
Thương mại điện tử bao gồm bốn loại giao tiếp:
1. Người với người (qua điện thoại, thư điện tử, fax);
2. Người với máy tính điện tử (qua các mẫu biểu điện tử, qua Website);
3. Máy tính điện tử với người (qua fax, thư điện tử);
4. Máy tính điện tử với máy tính điện tử (qua trao đổi dữ liệu có cấu trúc, thẻ thông
minh, mã vạch).
[sửa] Cách giao dịch
Giao dịch thương mại điện tử tiến hành:
1. Giữa các doanh nghiệp và người tiêu dùng;
2. Giữa các doanh nghiệp với nhau;
3. Giữa doanh nghiệp với Chính phủ;
4. Giữa người tiêu thụ với Chính phủ;
5. Giữa các cơ quan Chính phủ.
Trong các quan hệ giao dịch nói trên, giao dịch giữa các doanh nghiệp với nhau là quan hệ
chủ yếu.
[sửa] Tiêu chuẩn kỹ thuật
• eBXML – XML cho quy trình kinh doanh điện tử
• XBEL – XML dùng trong kế toán
• BMECat – XML dùng trong trao đổi dữ liệu danh mục hàng hóa, thông tin giá cả,
• WClass – Hệ thống nhóm hàng hóa của công nghiệp điện
• UNSPSC - Tiêu chuẩn phân loại hàng hóa
• shopinfo.xml – Cung cấp dữ liệu sản phẩm và cửa hàng
[sửa] Lợi ích của thương mại điện tử
• Giúp cho các Doanh nghiệp nắm được thông tin phong phú về thị trường và đối tác
• Giảm chi phí sản xuất
• Giảm chi phí bán hàng và tiếp thị
• Thông qua Internet giúp người tiêu dùng và các doanh nghiệp giảm đáng kể thời
gian và chí phí giao dịch
• Thiết lập và củng cố mối quan hệ giữa các thành phần tham gia vào quá trình
thương mại.
• Tạo điều kiện sớm tiếp cận nền kinh tế số hóa.
[1]
[sửa] Các loại thị trường điện tử
Tùy thuộc vào đối tác kinh doanh người ta gọi đó là thị trường B2B, B2C, C2B hay C2C.
Thị trường mở là những thị trường mà tất cả mọi người có thể đăng ký và tham gia. Tại
một thị trường đóng chỉ có một số thành viên nhất định được mời hay cho phép tham gia.
Một thị trường ngang tập trung vào một quy trình kinh doanh riêng lẻ nhất định, thí dụ như
cung cấp: nhiều doanh nghiệp có thể từ các ngành khác nhau tham gia như là người mua và
liên hệ với một nhóm nhà cung cấp. Ngược lại, thị trường dọc mô phỏng nhiều quy trình
kinh doanh khác nhau của một ngành duy nhất hay một nhóm người dùng duy nhất.
Sau khi làn sóng lạc quan về thương mại điện tử của những năm 1990 qua đi, thời gian mà
đã xuất hiện nhiều thị trường điện tử, người ta cho rằng sau một quá trình tập trung chỉ có
một số ít thị trường lớn là sẽ tiếp tục tồn tại. Thế nhưng bên cạnh đó là ngày càng nhiều
những thị trường chuyên môn nhỏ.
Ngày nay tình hình đã khác hẳn đi: công nghệ để thực hiện một thị trường điện tử đã rẻ đi
rất nhiều. Thêm vào đó là xu hướng kết nối nhiều thông tin chào hàng khác nhau thông qua
các giao diện lập trình ứng dụng để thành lập một thị trường chung có mật độ chào hàng
cao. Ngoài ra các thị trường độc lập trước đây còn được tích hợp ngày càng nhiều bằng các
giải pháp phần mềm cho một cổng Web toàn diện.
[sửa] Phân loại thương mại điện tử
Thương mại điện tử có thể được phân loại theo tính cách của người tham gia:
• Người tiêu dùng
o C2C (Consumer-To-Comsumer) Người tiêu dùng với người tiêu dùng
o C2B (Consumer-To-Business) Người tiêu dùng với doanh nghiệp
o C2G (Consumer-To-Government) Người tiêu dùng với chính phủ
• Doanh nghiệp
o B2C (Business-To-Consumer) Doanh nghiệp với người tiêu dùng
o B2B (Business-To-Business) Doanh nghiệp với doanh nghiệp
o B2G (Business-To-Government) Doanh nghiệp với chính phủ
o B2E (Business-To-Employee) Doanh nghiệp với nhân viên
• Chính phủ
o G2C (Government-To-Consumer) Chính phủ với người tiêu dùng
o G2B (Government-To-Business) Chính phủ với doanh nghiệp
o G2G (Government-To-Government) Chính phủ với chính phủ
[sửa] Các đòi hỏi của thương mại điện tử
Song song với các lợi ích rõ rệt, trước mắt cũng như lâu dài; Thương mại điện tử đã,
đang, và còn tiếp tục đặt ra hàng loạt các đòi hỏi phải đáp ứng, và các vấn đề cần phải giải
quyết, trên tất cả các bình diện bao gồm: doanh nghiệp, quốc gia và quốc tế. Những đòi hỏi
của thương mại điện tử là một tổng thể của hàng chục vấn đề phức tạp đan xen vào nhau
trong một mối quan hệ hữu cơ; và bao gồm:
[sửa] Hạ tầng cơ sở công nghệ
Chỉ có thể tiến hành thực tế và một cách có hiệu quả thương mại điện tử khi đã có một hạ
tầng cơ sở công nghệ thông tin đủ năng lực, bao gồm hai nhánh: tính toán (computing) và
truyền thông (communications), hai nhánh này ngoài công nghệ thiết bị còn cần phải có
một nền công nghiệp điện tử vững mạnh làm nền; và hiện nay đang có xu hướng đưa cả
công nghệ bảo mật và an toàn vào cơ sở hạ tầng công nghệ của thương mại điện tử. Đòi
hỏi về hạ tầng cơ sở công nghệ bao gồm hai mặt: một là tính tiên tiến, hiện đại về công
nghệ và thiết bị, hai là tính phổ cập về kinh tế (đủ rẻ tiền để đông đảo con người có thể
thực tế tiếp cận được).
[sửa] Hạ tầng cơ sở nhân lực
Hoạt động thương mại, theo đúng nghĩa của chữ "thương mại" trong "thương mại điện tử",
liên quan tới mọi người, từ người tiêu dùng đến doanh nghiệp, phân phối, Chính phủ, các
nhà công nghệ, nên việc áp dụng thương mại điện tử tất yếu đòi hỏi đa số con người phải
có kỹ năng thực tế ứng dụng công nghệ thông tin một cách có hiệu quả, có thói quen làm
việc trên máy tính, trên mạng máy tính, và cần phải có một đội ngũ chuyên gia thông tin đủ
mạnh.
[sửa] Bảo mật, an toàn
Giao dịch thương mại qua các phương tiện điện tử, trong đó mọi dữ liệu (kể cả chữ ký) đều
ở dạng số hoá, đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về tính bảo mật, an toàn, tránh mất tiền, lừa gạt,
thay đổi thông tin, xâm nhập dữ liệu, v.v là các rủi ro ngày một lớn, không chỉ với người
buôn bán, mà cả với người quản lý, với từng quốc gia, vì các hệ thống điện tử có thể bị kẻ
xấu (thường gọi là "hacker") xâm nhập, đòi hỏi phải có các hệ thống bảo mật, an toàn
được thiết kế trên cơ sở kỹ thuật mã hóa hiện đại, và một cơ chế an ninh hữu hiệu (nhất là
đối với các hệ thống có liên quan tới an ninh quốc gia). Ngoài ra, còn có nhu cầu ngày
càng tăng vì giữ gìn bí mật riêng tư.
[sửa] Hệ thống thanh toán tự động
Thương mại điện tử chỉ có thể thực hiện thực tế và có hiệu quả khi đã tồn tại một hệ
thống thanh toán tài chính ở mức độ phát triển đủ cao, cho phép tiến hành thanh toán tự
động (trong đó "thẻ thông minh") có vai trò đặc biệt quan trọng trong kinh doanh bán lẻ;
khi chưa có hệ thống này, thì thương mại điện tử chỉ giới hạn trong khâu trao đổi tin tức,
còn việc buôn bán hàng hóa và dịch vụ vẫn phải kết thúc bằng trả tiền trực tiếp hoặc qua
các phương tiện thanh toán truyền thông; hiệu quả sẽ thấp, rất có thể không đủ bù đắp chi
phí trang bị phương tiện thương mại điện tử.
[sửa] Bảo vệ sở hữu trí tuệ
Giá trị của sản phẩm ngày nay tập trung ở "chất xám"; tài sản của con người, của quốc gia,
đang quy dần về "tài sản chất xám", thông tin trở thành tài sản, và bảo vệ tài sản cuối cùng
sẽ trở thành bảo vệ sở hữu trí tuệ. Vì thế trong việc truyền gửi các dữ liệu qua mạng nổi lên
vấn đề bảo vệ sở hữu chất xám và bản quyền của các thông tin (hình thức quảng cáo, nhãn
hiệu thương mại, cấu trúc cơ sở dữ liệu, các nội dung truyền gửi), ở các khía cạnh phức tạp
hơn nhiều so với việc bảo vệ sở hữu trí tuệ trong nền kinh tế vật thể.
[sửa] Bảo vệ người tiêu dùng
Bảo vệ người tiêu dùng là mục tiêu ngày càng được đề cao trong thương mại. Quy cách
phẩm chất hàng hóa, và các thông tin liên quan trong thương mại điện tử đều ở dạng số
hóa, nên người mua chịu rủi ro lớn hơn so với giao dịch thương mại vật thể; để bổ cứu,
phải có cơ chế trung gian đảm bảo chất lượng, là một khía cạnh đang nổi lên trước thực
tiễn rủi ro đang ngày càng gia tăng trong giao dịch thương mại điện tử, xâm phạm vào
quyền lợi của người tiêu dùng.
[sửa] Môi trường kinh tế và pháp lý
Mỗi một quốc gia, thương mại điện tử chỉ có thể tiến hành khi tính pháp lý của nó được
thừa nhận (biểu hiện cụ thể bằng sự thừa nhận pháp lý giá trị của các giao dịch điện tử, chữ
ký điện tử, chữ ký số hóa, các thanh toán điện tử, các dữ liệu có xuất xứ từ các cơ quan nhà
nước, sở hữu trí tuệ hàm chứa trong thông tin trên Website, bí mật đời tư, và bảo vệ pháp
lý đối với mạng thông tin chống tội phạm xâm nhập), và có các cơ quan xác thực hoặc
chứng nhận chữ ký điện tử, v.v ; Ngoài ra, còn đòi hỏi mọi doanh nghiệp, hàng hóa và
dịch vụ đều đã được mã hóa thống nhất; một hệ thống thuế thích hợp để xử lý các dữ liệu
và các dịch vụ mua bán qua mạng; nói cách khác, đòi hỏi phải có một môi trường kinh tế
đã tiêu chuẩn hóa ở mức cao, với các khía cạnh của thương mại điện tử được phản ánh đầy
đủ trong quan hệ nội luật. Trên bình diện quốc tế, vấn đề môi trường pháp lý còn phức tạp
hơn nữa, vì các trao đổi là xuyên quốc gia, đòi hỏi phải có sự hài hòa giữa các hệ thống
pháp luật và hệ thống chính trị khác nhau.
[sửa] Tác động văn hoá xã hội
Tác động văn hóa xã hội của thương mại điện tử xuất hiện khi sử dụng Internet làm công
cụ giao tiếp, như khi tiến hành thương mại điện tử qua biên giới (với nước khác), hoặc nếu
trong một quốc gia nhưng sử dụng Iternet, Web làm công cụ mạng. Internet có thể trở
thành "hộp thư" giao dịch mua bán dâm, ma tuý, và buôn lậu; các lực lượng phản xã hội
đưa lên Internet phim con heo, các tuyên truyền kích dục có mục đích đối với trẻ em, các
hướng dẫn làm bom thư, làm chất nổ phá hoại, các loại tuyên truyền kích động bạo lực,
phân biệt chủng tộc, kỳ thị tôn giáo, v.v ; Internet cũng có thể trở thành một phương tiện
thuận lợi cho các lực lượng chống đối sử dụng để tuyên truyền, kích động lật đổ Chính phủ
và hoặc gây rối làm loạn trật tự xã hội; ngoài ra phải tính tới tác động về cuốn hút thanh
niên theo các lối sống không phù hợp với bản sắc văn hoá dân tộc (nếu chỉ làm thương mại
điện tử trong nước, thông qua nối mạng các doanh nghiệp, sử dụng mạng quốc gia, mà
không dùng Internet, thì không cần tính tới tác động tiêu cực này; nhưng nếu không lợi
dụng Internet làm công cụ giao tiếp chung, mà thiết lập các mạng riêng thì không có tính
kinh tế, và việc làm thương mại điện tử với nước ngoài sẽ bị hạn chế).
[sửa] Lệ thuộc công nghệ
Hoa Kỳ đang khống chế toàn bộ công nghệ thông tin trên thế giới, cả phần cứng cũng như
phần mềm (bao gồm phần mềm hệ thống và phần mềm ứng dụng), chuẩn công nghệ
Internet, các phần mềm tìm kiếm và trình duyệt chủ yếu cũng là của Hoa Kỳ, Hoa Kỳ đã đi
đầu và có nhiều thực tiễn về kinh tế số hóa và thương mại điện tử. Một khi thương mại
được số hóa thì toàn thế giới sẽ chịu sự khống chế công nghệ Hoa Kỳ và các nước tiên tiến
gần với Hoa Kỳ, là điều có thể đưa tới nhiều hệ quả.
Thương mại điện tử bao trùm một phạm vị rộng lớn các hoạt động kinh tế xã hội, và hạ
tầng cơ sở của nó là một tổng hòa phức hợp của hàng chục mặt vấn đề; cho nên, tuyệt đối
không nên nhìn nhận thương mại điện tử đơn thuần chỉ là việc dùng phương tiện điện tử
để thực hiện các hành vi buôn bán truyền thống, mà nên hiểu rằng một khi chấp nhận và
áp dụng thương mại điện tử thì toàn bộ hình thái hoạt động của một đất nước sẽ thay đổi,
cả hệ thống giáo dục, cả tập quán làm việc và sinh hoạt hàng ngày.
[sửa] Quy định pháp luật của một số quốc gia
Wikipedia tiếng Việt hoàn toàn không chịu trách nhiệm về nội dung của những
bài viết được đăng tải, đặc biệt là về tính đúng đắn, tính thời sự và đầy đủ của
những thông tin được cung cấp. Những bài viết trong Wikipedia tiếng Việt về luật
pháp và các đề tài liên quan đều nhằm vào mục đích cung cấp kiến thức phổ thông
và không phải là một tư vấn về pháp luật.
[sửa] Quy định của Áo
Thương mại điện tử được điều chỉnh tại Áo trước tiên là bằng Luật Thương mại điện tử
(E-Commerce-Gesetz ECG), Luật bán hàng từ xa (Fernabsatzgesetz), Luật chữ ký
(Signaturgesetz), Luật kiểm soát nhập hàng (Zugangskontrollgesetz) cũng như bằng Luật
tiền điện tử (E-Geld-Gesetz), mà trong đó các quy định pháp luật về hợp đồng và bồi
thường của bộ Luật Dân sự Áo (Allgemeine bürgerliche Gesetzbuch - ABGB), nếu như
không được thay đổi bằng những quy định đặc biệt trên, vẫn có giá trị.
[sửa] Quy định của Đức
Nằm trong các điều 312b và sau đó của bộ Luật dân sự (Bürgerliche Gesetzbuch – BGB)
(trước đây là Luật bán hàng từ xa) là các quy định đặc biệt về những cái gọi là các hợp
đồng bán hàng từ xa. Ngoài những việc khác là quy định về trách nhiệm thông tin cho
người bán và quyền bãi bỏ hợp đồng cho người tiêu dùng.
Cũng trong quan hệ này, Luật dịch vụ từ xa (Teledienstgesetz) ấn định bên cạnh nguyên tắc
nước xuất xứ (điều 4) là toàn bộ các thông tin mà những người điều hành các trang web có
tính chất hành nghề, mặc dầu chỉ là doanh nghiệp nhỏ, có nhiệm vụ phải cung cấp (điều 6)
và điều chỉnh các trách nhiệm này trong doanh nghiệp đó (điều 8 đến điều 11).
Ở những hợp đồng được ký kết trực tuyến thường hay không rõ ràng là luật nào được sử
dụng. Thí dụ như ở một hợp đồng mua được ký kết điện tử có thể là luật của nước mà
người mua đang cư ngụ, của nước mà người bán đặt trụ sở hay là nước mà máy chủ được
đặt. Luật pháp của kinh doanh điện tử vì thế còn được gọi là "luật cắt ngang". Thế nhưng
những điều không rõ ràng về luật pháp này hoàn toàn không có nghĩa là lãnh vực kinh
doanh điện tử là một vùng không có luật pháp. Hơn thế nữa, các quy định của Luật dân sự
quốc tế (tiếng Anh: private international law) được áp dụng tại đây.
Tại nước Đức các quy định luật lệ châu Âu về thương mại được tích hợp trong bộ Luật dân
sự, trong phần đại cương và trong các quy định về bảo vệ người tiêu dùng. Mặt kỹ thuật
của thương mại điện tử được điều chỉnh trong Hiệp định quốc gia về dịch vụ trong các
phương tiện truyền thông của các tiểu bang và trong Luật dịch vụ từ xa của liên bang mà
thật ra về nội dung thì hai bộ luật này không khác biệt nhau nhiều.
[sửa] Quy định của Việt Nam
Cơ sở pháp lý điều chỉnh hoạt động thương mại điện tử ở Việt Nam ra đời khá muộn so
với nhiều nước trên thế giới. Cuối năm 2005, Việt Nam mới có "Luật Giao dịch điện tử" và
năm 2006 mới ra đời Nghị định hướng dẫn thi hành luật này.
Tới đầu năm 2007, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 27/2007/NĐ-CP ngày
23/02/2007 "Về giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính", số 26/2007/NĐ-CP ngày
15/02/2007 "Quy định chi tiết thi hành Luật Giao dịch điện tử về chữ ký số và dịch vụ
chứng thực chữ ký số", số 35/2007/NĐ-CP ngày 08/03/2007 "Về giao dịch điện tử trong
hoạt động ngân hàng".
[sửa] Phương diện xuyên biên giới
Để đơn giản hóa thương mại điện tử xuyên biên giới và để bảo vệ người tiêu dùng tham
gia, Chỉ thị thương mại điện tử của EU (chỉ thị 2000/31/EG) được thỏa thuận như là cơ sở
luật pháp và các tiêu chuẩn tối thiểu cho cộng đồng châu Âu.
Để đơn giản hóa giao dịch, trong Liên minh châu Âu, ở những quan hệ nợ do hợp đồng
mang lại, về cơ bản là có sự tự do chọn lựa luật lệ của các phái tham gia. Hợp đồng của
người tiêu dùng, một trong những điều ngoại lệ, được quy định là không được phép thông
qua việc lựa chọn luật lệ mà vô hiệu hóa việc bảo vệ người tiêu dùng xuát phát từ những
quy định bắt buộc của quốc gia mà người tiêu dùng đó đang cư ngụ, nếu khi trước ký kết
hợp đồng có chào mời rõ rệt hay một quảng cáo trong quốc gia người tiêu dùng đang cư
ngụ và hoạt động.
Trong lãnh vực B2B thường là luật của người bán được thỏa thuận để đơn giản hóa. Việc
cùng đưa luật của quốc gia người mua vào sử dụng là phức tạp là vì nếu như thế người bán
phải đối phó với 25 luật lệ khác nhau và phần lớn lại được viết bằng tiếng nước ngoài. Thế
nhưng nguyên tắc quốc gia xuất xứ cũng không phải là hoàn hảo: Người mua thường
không am hiểu luật lệ của nước khác và vì thế không dễ dàng đại diện được cho quyền lợi
của mình. Ngoài ra việc hành luật của từng nước thường khác nhau và người bán từ một số
quốc gia nhất định hay có nhiều lợi thế hơn so với những người khác. Trên lý thuyết, mỗi
nước đều có khả năng thay đổi luật lệ một cách tương ứng để đẩy mạnh nền kinh tế quốc
gia.
Tuy có những mặt bóng tối này, thương mại trong Internet xuyên quốc gia tất nhiên cũng
có nhiều ưu thế. Nhiều món hàng chỉ được bán trong một số nước nhất định. Người muốn
mua có thể tìm được sản phẩm cần dùng trong Internet với sự giúp đỡ của các máy truy tìm
đặc biệt và cũng có thể so sánh giá của những người bán trong các nước khác nhau. Một
phần thì không những là giá của từng nhóm sản phẩm khác nhau mà thuế giá trị thặng dư
cũng còn khác nhau, do đó mặc dù là tiền gửi hàng cao hơn nhưng việc đặt mua ở nước
ngoài có thể mang lại nhiều lợi ích hơn. Trong phạm vi của EU người mua không phải
đóng thuế nên phí tổn tổng cộng minh bạch cho người mua.
Nói tóm lại, thương mại điện tử xuyên biên giới mặc dầu bị ghìm lại do còn có điều không
chắc chắn trong pháp luật nhưng có tiềm năng phát triển lớn. Một bộ luật thống nhất cho
châu Âu quan tâm nhiều hơn nữa đến lợi ích của người tiêu dùng về lâu dài chắc chắn sẽ
mang lại thêm nhiều tăng trưởng.
[sửa] Xem thêm
• Tiền điện tử
• Schwarz, Peschel-Mehner (Hrsg.) Recht im Internet (Luật trong Internet). Kognos
Verlag, Augsburg
• Daniel Amor: Dynamic Commerce 1. Auflage. Galileo-Press, Bonn 2001
• Katja Richter, Holger Nohr: Elektronische Marktplätze. (Thị trường điện tử)
Shaker, Aachen 2000
• Knut Hildebrand (Hrsg.): Electronic Business dpunkt.verlag, Heidelberg 2000
(HMD 215)

Xem chi tiết: Thương mại điện tử